Anatomia zbrodni – czego możemy dowiedzieć się od czaszki?

Biologiczny profil każdego szkieletu jest wyjątkowy. Czym się żywimy, tempo, w jakim dorastaliśmy, urazy, choroby, przebyte zabiegi, czy nawet wykonywany zawód – kości to obszerny zapis naszej historii. W przypadkach, gdy tożsamość zmarłego nie jest znana, szkielet może być kluczem do ustalenia, kim osoba była za życia.

Dzięki dogłębnej analizie szkieletu, osteolodzy potrafią określić płeć, wiek i pochodzenie etniczne osoby, do której należą znalezione szczątki. Eksperci mogą także stwierdzić, czy uszkodzenie szkieletu nastąpiło po śmierci czy za życia ofiary i jaki jest jego charakter. Pozwala to na wyciągnięcie wniosków dotyczących przyczyny śmierci i tego, czy miejsce, w którym znaleziono ciało, było miejscem śmierci danej osoby.

Płeć

Płeć zmarłego jest zwykle jednym z pierwszych elementów poddawanych analizie. By móc ją określić, najlepiej jest przeprowadzić badanie miednicy i czaszki.

Zasadniczo, męskie czaszki są cięższe, kość jest grubsza, a obszary przyczepu mięśniowego są wyraźniejsze niż u kobiet. Oglądane z profilu czaszki kobiet mają zaokrąglone czoło (kość czołową). Męskie kości czołowe są mniej zaokrąglone oraz są nachylone do tyłu pod łagodniejszym kątem.  Kobiety mają zwykle bardziej zaokrąglone oczodoły, natomiast mężczyźni – bardziej kwadratowe.

Osobniki płci męskiej mają z reguły bardziej kwadratową szczękę, a linia między zewnętrzną krawędzią szczęki a uchem jest pionowa. U kobiet szczęka jest znacznie bardziej spiczasta, a jej krawędź wędruje w kierunku ucha pod łagodnym skosem. 

Informacje pobrane z czaszki są porównywane z danymi z innych dostępnych szczątków osteologicznych i dokonuje się ogólnej dedukcji dotyczącej płci osoby. 

Etniczność

Określenie pochodzenia etnicznego danej osoby na podstawie czaszki często okazuje się kluczem do ustalenia jej tożsamości. Ma również zasadnicze znaczenie dla innych aspektów dochodzenia kryminalistycznego, takich jak np. rekonstrukcja twarzy.

Osoby pochodzenia europejskiego zwykle posiadają długie, wąskie twarze o dość płaskim profilu. Osoby pochodzenia azjatyckiego mają zasadniczo szersze i krótsze twarze z wydatnymi kośćmi policzkowymi, podczas gdy osoby pochodzenia afrykańskiego charakteryzują się szerszą jamą nosową i wydatnym obszarem ust.

Europejskie czaszki odznaczają się kwadratowymi oczodołami, przypominającymi okulary „aviatorki”. Otwór nosowy jest stosunkowo wąski, grzbiet nosa wyraźnie zaznaczony. Zęby są zwykle małe i osadzone blisko siebie. Azjatyckie czaszki częściej posiadają okrągłe oczodoły. Otwór nosowy przypomina serce, a grzbiet nosa jest mniej wyraźny. Wyróżniają się charakterystycznymi górnymi siekaczami, kształtem przypominającymi łopatę. Afrykańskie czaszki mają bardziej prostokątne oczodoły. Otwór nosowy zwykle dość szeroki, a grzbiet nosa płaski. Szczęka często jest wyraźnie zaznaczona, a zęby są stosunkowo duże.

To wszystko to jednak jedynie wskazówki. W rzeczywistości jasne określenie przynależności etnicznej osoby na podstawie samej czaszki jest bardzo trudne, a nieraz niemożliwe.

Rekonstrukcja twarzy

Posiadając już podstawowe informacje na temat właściciela czaszki, można przejść do wykonania kryminalistycznej rekonstrukcji twarzy. Metodę stosuje się zwykle wtedy, gdy inne formy identyfikacji nie dają rezultatów. Posiadając ogólne dane o grubości i typach tkanki pokrywającej czaszkę w różnych miejscach, rekonstruktor może stworzyć podobiznę zmarłej osoby.

Jak wygląda proces rekonstrukcji czaszki? Na samym początku, czaszkę należy odpowiednio przygotować. By jej nie uszkodzić, projekt wykonuje się zazwyczaj na odlewie z gipsu. Następnie “rzeźbiarz” przymocowuje do repliki czaszki szeregu markerów osteometrycznych. Markery to punkty orientacyjne, które wskazują głębokość tkanki w określonych punktach na twarzy. Ponad sto lat temu wartości każdego z tych punktów zostały w jednolity sposób określone, na podstawie licznych badań morfologii tkanek żyjących i zmarłych mężczyzn i kobiet.

Podczas rekonstruowania twarzy z wykorzystaniem gliny (tzw. technika Manchester) na twarz zwykle nakłada się 16 markerów osteometrycznych. Znaczniki są małymi drewnianymi lub plastikowymi kołkami, które można przykleić lub przykręcić do czaszki.

Następnie można rozpocząć proces mocowania mięśni twarzy według punków, w ściśle określonej kolejności. Na końcu rekonstruktor wygładza kontury twarzy i dodaje subtelne szczegóły, które pozwalają spersonalizować stworzony wizerunek.

Obecnie modele twarzy wykonuje się także w technice cyfrowej w specjalnych programach do projektowania w 3D. Nowoczesna metoda umożliwia lepszą wizualizację stanu anatomicznego i patologicznego oraz jest całkowicie nieinwazyjna. Pozwala też na kolejne rekonstrukcje tej samej czaszki, przy użyciu różnych szablonów twarzy z bazy danych.

Gotowy model jest jednak tylko zbliżony do rzeczywistego wyglądu osoby – czaszka oczywiście nie odzwierciedla szczegółów tkanek miękkich, jak np. blizna, kształt ust, kolor włosów czy oczu, grubość tkanki tłuszczowej. Mimo tego rekonstrukcja twarzy potrafi nadać imię niezidentyfikowanym zwłokom, zarówno we współczesnych śledztwach jak i w badaniach archeologicznych.

”[The lab] helped solve a cold case in Rapides Parish from 1980, the murder of 17-year-old Donna Gayle Brazzell. Using her skull, they made a clay facial approximation that was used to identify her nearly 40 years later.”https://t.co/WcnDqr0n4P

— PhilosophyOfCrime (@CrimePhilosophy) September 6, 2019

Sprawdź także: Typologie seryjnych zabójców