Pośród zachowań seryjnych zabójców można dostrzec pewne powtarzalne cechy, które umożliwiają skategoryzowanie sprawców i wyróżnienie poszczególnych typów.

Podział seryjnych zabójców ze względu na poziom ich zorganizowania

Najbardziej znany i najczęściej przytaczany podział seryjnych morderców stworzony został przez Roberta K. Resslera oraz jego współpracowników z FBI: Annę Burgess i Johna Douglasa. Ressler odegrał znaczącą rolę w profilowaniu psychologicznym brutalnych przestępców w latach 70. XX wieku i często przypisuje się mu stworzenie terminu „seryjny morderca”. Pracował m.in. z Tedem Bundym i Jeffrey’em Dahmerem. Wspomnianą klasyfikację agenci zawarli w publikacji pt. „Sexual Homocide: Patterns and Motives” z 1986 r.

W swojej pracy wyróżnili trzy typy seryjnych zabójców:

• Zorganizowany – skrupulatnie planuje swoją zbrodnię i ucieczkę, tygodniami lub miesiącami obmyśla morderstwo. Często długo obserwuje swoje potencjalne ofiary. Na miejscu zbrodni ważne jest dla niego zdobycie kontroli nad ofiarą. Postępuje metodycznie, jest uporządkowany i zdyscyplinowany. Ciało zwykle zabiera w inną lokacje i pozbywa się go w taki sposób, by jak najbardziej utrudnić odnalezienie dowodów. Zaciera za sobą ślady. Przedstawiciele tego typu są inteligentni, często dobrze wykształceni. Im dłużej zabijają, tym bardziej udoskonalają swoją technikę, a co za tym idzie – tym ciężej jest ich złapać.
  Przykład: Ted Bundy, Joel Rifkin, Dennis Rader

• Niezorganizowany – fantazjuje na temat popełnienia morderstwa, ale nie tworzy planu działania. Zazwyczaj atakuje swoje ofiary spontanicznie, gdy nadarzy się ku temu okazja (ang. “crime of opportunity”). Za broń służy mu zwykle przedmiot znaleziony przypadkowo. Taki zabójca nierzadko jest społecznie nieprzystosowany, bezrobotny, niewykwalifikowany i zabija w pobliżu miejsca zamieszkania. Jego iloraz inteligencji często balansuje poniżej przeciętnej. Ciało zostaje pozostawione w tym samym miejscu, w którym doszło do ataku, zabójca nie stara się go ukryć ani zatrzeć śladów. Sprawca czasami zatrzymuje pamiątki po ofierze, w postaci jej przedmiotów osobistych, ubrań, a nawet części ciała.
  Przykład: Jack the Ripper, Ed Gein

• Typ mieszany – powodem wyróżnienia trzeciego typu są przypadki, w których kilku sprawców współdziała podczas popełniania morderstwa. Każdy z nich może reprezentować odmienny wariant zachowania, przez co zbrodnia staje się trudna do sklasyfikowania. Taki typ może wystąpić także wtedy, gdy losowy czynnik zewnętrzny zakłóci przebieg przestępstwa, które rozpoczęło się jako zorganizowane, a niezamierzenie kończy jako niezorganizowane. Wpływ na tok wydarzeń mogą mieć również zażyte przez sprawcę narkotyki czy spożyty alkohol, które mogą powodować, że sprawca przestaje kontrolować swoje zachowanie, więc traci kontrolę także nad przebiegiem przestępstwa.
  Przykład: Richard Ramirez

Podział seryjnych zabójców ze względu na ich motywację i dobór ofiary

Bardziej szczegółową i również popularną do dziś typologię zaproponowali R.M. Holmes i J.E. DeBurger w 1985 roku. Podział sprawców oparli na ich motywacji i doborze ofiary:

• Wizjoner (visionary) – cierpi na urojenia, psychozy. Często tłumaczy, że wizje i głosy w głowie każą mu zabijać konkretne osoby lub określone typy osób.
  Przykład: David Berkovitz

• Misjonarz (mission type) – skupia się na samym akcie morderstwa. Uważa, że jest zmuszony mordować, by uwolnić świat od określonej grupy ludzi, którą uznał za niepożądaną, zasługującą na śmierć. Ma poczucie wypełniania osobistej misji.
  Przykład: Joseph Paul Franklin

• Typ spragniony władzy i kontroli (power/control type) – czerpie przyjemność z posiadania kontroli nad ofiarą, chce czuć się „panem” sytuacji. Zabija z potrzeby dominacji nad innym człowiekiem. Im bardziej może wydłużyć proces zabijania, tym większą osiąga satysfakcję.
  Przykład: Ted Bundy, John Wayne Gacy, Gary Ridgway

• Hedonista (hedonistic) – ten typ mordercy jest dzielony na trzy podgrupy:

– Zabójca z lubieżności (lust killer) – zabija dla gratyfikacji seksualnej, seks jest centralnym punktem morderstwa, nawet po śmierci ofiary. Często czerpie seksualną satysfakcję z samego aktu zabijania. Akty takie jak kanibalizm, nekrofilia i rozczłonkowanie są powszechne w tego rodzaju morderstwach.
Przykład: Jeffrey Dahmer, Kenneth Bianchi

– Zabójca zorientowany na emocje (thrill killer) – zabija dla przyjemności i podniecenia, płynącego z aktu zabijania. Gdy ofiara jest martwa, sprawca traci zainteresowanie nią. Ten typ często obejmuje długotrwały proces tortur.
Przykład: Zodiac, Robert Hansen

– Zabójca zorientowany na komfort (comfort killer) – zabijają dla osiągnięcia jakiejś korzyści.
Przykład: Dorothea Puente, H.H. Holmes

Zabójcy “medialni”

W dzisiejszych czasach wyróżnia się jeszcze jeden “zabójczy typ”. To zabójca medialny (media influence). Wielu seryjnych morderców twierdzi, że to media “zmusiły” ich do zabijania. Podczas swojego ostatniego wywiadu Ted Bundy stwierdził, że za jego działania odpowiedzialna była hardkorowa pornografia. Inni inspirują się się fikcyjnymi postaciami, które obarczają odpowiedzialnością za swoje czyny lub sposób postrzegania sprawiedliwości.
Przykład: Peter Kürten, który był fanem Kuby Rozpruwacza, czy John Wayne Gacy i Ed Kemper, obaj inspirujący się aktorem Johnem Wayne’em.

Istnieją też zabójcy, którzy bardzo pragną sławy, uwagi mediów jako sposobu na potwierdzenie i rozpowszechnienie informacji o swoich zbrodniach. Rozgłos medialny wzbudza także strach wśród społeczeństwa, co niektórzy zbrodniarze bardzo sobie cenią.
Przykład: Dennis Rader

Typologie seryjnych zabójczyń

W historii odnotowano stosunkowo mniej kobiet popełniających zabójstwa seryjne, czy zabójstwa w ogóle. Badania wykazały ponadto, że kobiety morderczynie działają nieco inaczej, niż mężczyźni i nierzadko kierują się innymi motywami. Z tego względu kryminolodzy stworzyli dla nich osobne typologie.

Interesującą typologię seryjnych morderczyń opracowali Kelleher i Kelleher w 1999 roku w swojej książce „Murder Most Rare: The Female Serial Killer”. Stworzona przez nich klasyfikacja przedstawia się następująco:

• Anioły śmierci (Angels of Death/Angel of Mercy) – zabijają osoby, które mają pod swoją opieką (pacjentów, dzieci, starsze osoby). Ciężko je namierzać, gdyż ich zbrodnie są skierowane przeciwko najsłabszym jednostkom. Zabijają dla poczucia władzy lub przykucia uwagi.
  Przykład: Jane Toppan

• Drapieżniki seksualne (Sexual Predators) – kierują się fantazjami seksualnymi, w przeszłości często były ofiarami przemocy emocjonalnej i fizycznej.
  Przykład: Aileen Wuornos

• Zabójczynie z zemsty (Revenge Killers) – napędzane obsesją, nienawiścią lub zazdrością.
  Przykład: Velma Barfield

• Zabójczynie dla zysku (Profit Killers) – zabijają wyłącznie dla korzyści materialnych.
  Przykład: Dorothea Puente, Lydia Sherman, Tillie Klimek

• Zabójczynie zespołowe (Team Killers) – działają w grupach, mogących stanowić parę – kobietę i mężczyznę, bądź składać się z kilku kobiet. Mogą też tworzyć swoistą „zabójczą rodzinę”, czyli grupę osób, którą łączy wspólne zabijanie. Takiej grupie zazwyczaj przewodzi lider, który kontroluje i nakierowuje działania „rodziny”.

Osobowości kobiet – morderczyń

W toku jednego z badań nad kobietami skazanymi za seryjne i pojedyncze zabójstwa w Kalifornii wyróżniono sześć typów osobowości kobiet – morderczyń:

• Masochistyczne przestępczynie (masochistic females) – wydają się być stabilne emocjonalnie, cieszą się dobrą reputacją, mają tendencje do wiązania się z agresywnymi partnerami, co ostatecznie doprowadza do ich zamordowania.

• Jawnie wrogie i agresywne przestępczynie (overtly hostile violent females) – niestabilne emocjonalnie, impulsywne. Nie planują zabójstwa, ale ich agresywne usposobienie może niechcący skutkować czyjąś śmiercią.

• Skrycie wrogie zabójczynie (covertly hostile females) – tłumią swoją złość, dają upust negatywnym emocjom w sposób dyskretny, kierując gniew na własne dzieci lub inne podatne ofiary.

• „Nieadekwatne” zabójczynie (inadequate female killers) – posiadają niewiele przydatnych umiejętności, niską inteligencję i niską samoocenę. Ich największym zmartwieniem jest zadowalanie swoich partnerów, co czasami objawia się współsprawstwem w morderstwach lub gwałtach, inicjowanych przez partnerów.

• Psychotyczne zabójczynie (psychotic offenders) – psychicznie chore przestępczynie. Podobne do typu „wizjonerskiego seryjnego zabójcy”, mordując, kierują się głosami słyszanymi w głowie lub halucynacjami.

• Amoralne przestępczynie (amoral offenders) – zabijają z premedytacją, bez wyrzutów sumienia, dla osobistej lub majątkowej korzyści. Często mogą być opisywane jako psycho- lub socjopatki. Są świadome swoich czynów, ale się tym nie przejmują.

Podział seryjnych zabójczyń ze względu na związek ofiara/sprawca

Zabójczynie można skategoryzować również ze względu na związek ofiara/sprawca, taki podział wygląda następująco:

• Kobiety Alfa – stosują przemoc, by chronić siebie i bliskich przed niebezpieczeństwem. Kobieta alfa nie zabije, jeśli nie zostanie do tego silnie sprowokowana. Zabójstwo może zaistnieć w wyniku obrony koniecznej kobiety.

• Kobiety Beta – zostają sprowokowane do zabójstwa, przez emocje takie jak zazdrość, nienawiść bądź same stawiają się w roli ofiary, co może skutkować morderstwem.

• Kobiety Omega – używają swojej seksualności, by zwieść swoje ofiary, nie wytwarzają z nimi emocjonalnej więzi, zabijają z zimną krwią, często dla osobistej lub majątkowej korzyści.

Źródła:
Peter Vronsky, Serial Killers: The Method and Madness of Monsters
Peter Vronsky, Female Serial Killers
K. E. Cole, G. Fisher and S. S. Cole, Women who Kill: A Sociopsychological Study
Wayne Wilson, Good Murders and Bad Murders: A Consumer’s Guide in the Age of Information
David V. Canter, An Empirical Test Of The Holmes And Holmes Serial Murder Typology
Narratives of Female Serial Killers, women-and-crime.wikispaces.com